Rối loạn đa nhân cách là gì?
Rối loạn đa nhân cách (tiếng Anh là Multiple Personality Disorder – MPD) là một rối loạn tâm thần, cụ thể là rối loạn phân ly đặc trưng bởi sự xuất hiện của ít nhất hoặc nhiều hơn 2 nhân cách riêng biệt.
Người mắc rối loạn có thể quên mình là ai, đôi khi đang cười nhưng lúc sau đã khóc, đang giận dữ bỗng trở nên vui vẻ, đang là người lớn bỗng hóa trẻ con. Người bị rối loạn đa nhân cách thường trải qua tình trạng mất trí nhớ và nhận thức đối với một số phần của cuộc sống của họ.
Thep PsychologyToday, bắt đầu từ năm 1994, rối loạn đa nhân cách dần được gọi là rối loạn nhân dạng phân ly (Dissociative Identity Disorder – DID) để đáp ứng đúng sự hiểu biết về tình trạng bệnh. Cụ thể hơn, rối loạn nhân dạng phân ly được đặc trưng bởi sự phân mảnh hoặc tách rời của nhân cách, chứ không phải bởi sự gia tăng hoặc phát triển của các nhân cách riêng biệt.
Rối loạn đa nhân cách là một rối loạn tâm thần hiếm gặp. Như thái nhân cách hay rối loạn nhân cách chống đối xã hội, việc chẩn đoán và điều trị đòi hỏi sự chuyên môn của các bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý. Điều trị thường bao gồm tâm lý trị liệu và hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý để giúp người mắc rối loạn hiểu và quản lý tình trạng của họ.
Dấu hiệu và biểu hiện rối loạn đa nhân cách đặc trưng
Dấu hiệu của rối loạn đa nhân cách có thể thay đổi từ người này sang người khác và mức độ nghiêm trọng cũng khác nhau. Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp của DID:
- Trải qua tình trạng mất trí nhớ: Người bị rối loạn đa nhân cách thường bị mất trí nhớ đột ngột về một phần hoặc nhiều phần trong cuộc sống. Họ có thể không nhớ một số sự kiện quan trọng hoặc những hành động họ đã làm.
- Có sự thay đổi trong nhân cách: Người bị DID thường có nhiều nhân cách khác nhau, mỗi nhân cách có cách nói, hành động và cảm xúc riêng biệt. Những thay đổi này có thể xảy ra đột ngột và họ không kiểm soát được.
- Cảm xúc và tình trạng tâm lý không ổn định: Người bị DID thường có sự biến đổi đột ngột trong tình trạng tâm lý và cảm xúc. Họ có thể trải qua tình trạng lo âu, trầm cảm, cảm giác mất kiểm soát, hoặc có suy nghĩ tự sát.
- Cảm giác bị kiểm soát bởi các nhân cách khác nhau: Người bị DID có thể cảm thấy như họ không kiểm soát được các nhân cách khác nhau và chịu sự chi phối của chúng trong cuộc sống hàng ngày.
Một số biểu hiện khác:
- Ảo giác.
- Trầm cảm, lo âu.
- Lạm dụng chất kích thích.
- Các cơn co giật không phải động kinh.
- Rối loạn chức năng tình dục.
Nếu bạn hoặc ai đó bạn quen biểu hiện những dấu hiệu trên, bạn hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần. Rối loạn đa nhân cách là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng và cần được chẩn đoán và điều trị bởi các chuyên gia có kinh nghiệm. SoftenMind có thể hỗ trợ bạn kết nối với chuyên gia tâm lý tại đây.
Nguyên nhân gây rối loạn đa nhân cách
Rối loạn đa nhân cách thường là kết quả của việc bị lạm dụng tình dục hoặc thể chất trong thời thơ ấu. Đôi khi, rối loạn này phát triển để đối phó với thảm họa đến từ thiên nhiên hoặc các sự kiện đau thương khác như chiến tranh. Rối loạn nhân dạng phân ly là một cách để tránh xa hoặc tách khỏi chấn thương.
Xa rời thực tế là một cơ chế phòng vệ bình thường giúp con người đối phó trong thời gian đau thương. Đó là một hình thức phủ nhận, như thể “điều này không thể xảy ra với tôi”.
Rối loạn đa nhân cách trở thành vấn đề khi hoàn cảnh đau thương không còn nữa nhưng con người vẫn hành động và sống như nó vốn có và không xử lý hay giải quyết sự việc.
Nguy cơ mắc đa nhân cách và đối tượng rủi ro
1. Trẻ em bị lạm dụng
Trẻ em bị lạm dụng về thể chất, tình cảm hoặc tình dục có nguy cơ cao mắc rối loạn đa nhân cách. Đại đa số những người mắc rối loạn nhân dạng phân ly đều từng trải qua những chấn thương nặng nề, lặp đi lặp lại trong thời thơ ấu.
2. Người trải qua sự kiện đau thương
Những người trải qua sự kiện gây sang chấn (dịch bệnh, chiến tranh, thảm họa tự nhiên,…) có thể dẫn đến rối loạn đa nhân cách. Các chuyên gia tin rằng sang chấn tâm lý gây ra sự phân ly do cách chúng ta phản ứng trước mối đe dọa.
Bạn có thể chiến đấu hoặc bỏ chạy. Đây là những phản ứng bản năng trước mối đe dọa liên quan đến việc chống lại mối nguy hiểm hoặc chạy trốn khỏi nó. Đôi khi bạn không thể làm được những điều này và sẽ phản ứng khác đi.
Nếu bạn còn rất trẻ hoặc đang ở trong một tình huống không thể thoát khỏi, phản ứng của bạn trước mối đe dọa có thể thụ động hơn, chẳng hạn như:
- Phản ứng đóng băng khiến cơ thể bất động. Bạn có thể cảm thấy tê liệt hoặc không thể cử động. Phản ứng đóng băng thường liên quan nhất đến sự phân ly.
- Phản ứng của con nít, đó là khi bạn cố gắng làm hài lòng hoặc chiến thắng nguồn gốc của mối đe dọa để ngăn chặn nó gây hại cho bạn.
Chẩn đoán rối loạn đa nhân cách thế nào?
Khi chẩn đoán rối loạn đa nhân cách, bác sĩ tâm thần và bạn sẽ thảo luận về các triệu chứng và loại trừ bất kỳ tình trạng bệnh lý nào có thể gây ra các triệu chứng đó.
Chẩn đoán có thể bao gồm:
- Bài kiểm tra thể chất. Bác sĩ sẽ kiểm tra bạn, nói về các triệu chứng và xem xét lịch sử cá nhân của bạn. Một số xét nghiệm có thể được thực hiện để loại trừ các tình trạng thể chất gây ra các triệu chứng như mất trí nhớ và cảm giác xa rời thực tế. Ví dụ như chấn thương đầu, một số bệnh về não, thiếu ngủ trầm trọng và sử dụng ma túy hoặc rượu.
- Khám sức khỏe tâm thần. Chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ nói chuyện với bạn về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi cũng như các triệu chứng của bạn. Với sự cho phép của bạn, thông tin từ các thành viên trong gia đình hoặc những người khác có thể hữu ích.
Các phương pháp điều trị rối loạn đa nhân cách
1. Liệu pháp trị liệu tâm lý
Liệu pháp trò chuyện (talk therapy) là phương pháp điều trị được khuyến nghị cho rối loạn đa nhân cách. Tư vấn hoặc trị liệu tâm lý có thể giúp bạn cảm thấy an toàn hơn với chính mình.
Nhà trị liệu tâm lý có thể giúp bạn khám phá và xử lý các sự kiện gây sang chấn trong quá khứ, điều này có thể giúp bạn hiểu lý do tại sao bạn lại phân ly. Họ cũng có thể hỗ trợ bạn phát triển những cách mới để quản lý cảm xúc và các mối quan hệ của bạn. Bạn có thể đăng ký kết nối với chuyên gia tâm lý TẠI ĐÂY.
2. Liệu pháp thôi miên
Thôi miên cũng đã được chứng minh là hữu ích trong việc điều trị chứng rối loạn nhận dạng phân ly. Liệu pháp này tương tự với một hình thức thiền có hướng dẫn và có thể giúp bạn phục hồi những ký ức bị đè nén.
3. Điều trị bổ trợ
Không có loại thuốc nào được cấp phép để điều trị cho rối loạn đa nhân cách. Bác sĩ có thể kê cho bạn thuốc tâm thần để điều trị các vấn đề khác mà bạn có thể gặp phải cùng với tình trạng phân ly. Những vấn đề này có thể bao gồm trầm cảm, lo lắng và hoảng loạn, cảm giác tự tử, nghe thấy giọng nói và OCD.
Những loại thuốc này có thể bao gồm: thuốc chống trầm cảm; thuốc chống loạn thần và thuốc ổn định tâm trạng.
Phòng ngừa rối loạn đa nhân cách
Không có cách nào để ngăn chặn hoàn toàn rối loạn đa nhân cách. Nhưng việc xác định các dấu hiệu càng sớm càng tốt và tìm cách điều trị có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng.
Cha mẹ, người chăm sóc và giáo viên nên theo dõi các dấu hiệu ở trẻ nhỏ. Điều trị tâm lý sau các giai đoạn bị lạm dụng hoặc chấn thương có thể ngăn DID tiến triển.
Điều trị cũng có thể giúp xác định các tác nhân gây ra thay đổi về nhân cách. Các tác nhân phổ biến bao gồm căng thẳng hoặc lạm dụng chất gây nghiện. Kiểm soát căng thẳng và tránh ma túy và rượu có thể giúp giảm tần suất những thay đổi khác nhau kiểm soát hành vi của bạn.
Nếu bạn hoặc con bạn bị ngược đãi hoặc trải qua một sự kiện gây sốc, đau buồn hoặc đau đớn khác, hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia sức khỏe tâm thần, người có thể giúp bạn hoặc con bạn phục hồi và học các kỹ năng đối phó lành mạnh.
Sống chung với rối loạn đa nhân cách
Nếu bạn có người thân bị rối loạn đa nhân cách, bạn có thể sống chung bằng cách:
- Tìm hiểu về rối loạn đa nhân cách và các triệu chứng của bệnh.
- Giữ bình tĩnh và hỗ trợ khi người bệnh có những thay đổi hành vi đột ngột.
- Giao tiếp cởi mở, yêu thương và đừng ngại giúp đỡ người rối loạn đa nhân cách.
Hãy lập tức đưa người rối loạn đa nhân cách đến gặp bác sĩ khi họ có những triệu chứng sau đây:
- Tự làm hại mình.
- Người có ý định tự tử.
- Có hành vi bạo lực.
Các câu hỏi liên quan rối loạn đa nhân cách
1. Đa nhân cách có di truyền không?
Rối loạn đa nhân cách không phải là một rối loạn di truyền. Tuy nhiên, các nhà khoa học tin rằng tình trạng này là kết quả của sự tương tác giữa nhiều yếu tố và di truyền có thể là một trong số đó.
Một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa các triệu chứng phân ly nói chung và các gen cụ thể, và những mối liên hệ di truyền này có thể khiến một số người dễ mắc DID hơn những người khác. Tuy nhiên, nghiên cứu về các liên kết di truyền có thể đang được tiến hành và vẫn chưa tìm thấy mối liên hệ chắc chắn nào.
2. Rối loạn đa nhân cách có nguy hiểm không?
Những người mắc rối loạn đa nhân cách không bạo lực hay nguy hiểm hơn dân số nói chung. Các triệu chứng và hành vi của họ phản ánh rằng họ sợ những tình huống nguy hiểm. Trên thực tế, do tiền sử bị tổn thương thời thơ ấu, nhiều người mắc chứng bệnh này cảm thấy sợ hãi và cố gắng hết sức để không thu hút sự chú ý về phía mình.
Nguồn tham khảo:
1. Dissociative Identity Disorder (Multiple Personality Disorder)
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9792-dissociative-identity-disorder-multiple-personality-disorder
Ngày truy cập: 03.11.2023
2. Dissociative disorders
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dissociative-disorders/symptoms-causes/syc-20355215
Ngày truy cập: 03.11.2023
3. What Are Dissociative Disorders?
https://www.psychiatry.org/patients-families/dissociative-disorders/what-are-dissociative-disorders
Ngày truy cập: 03.11.2023
4. Dissociative disorders
https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/dissociative-disorders/
Ngày truy cập: 03.11.2023
5. Dissociation and dissociative disorders
https://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/dissociation-and-dissociative-disorders/dissociative-disorders/
Ngày truy cập: 03.11.2023
